Bilim insanları Nobel Ödülü almak için, çığır açan araştırmalarından sonra genellikle onlarca yıl süren uzun bir bekleyiş yaşıyor. Bu gecikme ya da 'Nobel gecikmesi' giderek uzarken, çalışmanın yayınlanması ile bilim ödüllerinden birinin alınması arasındaki ortalama süre son 60 yılda neredeyse iki katına çıktı. Bu eğilim, önemli bilimsel atılımların tanınması ve ödüllendirilmesi sistemine ilişkin soru ve endişeleri gündeme getiriyor

Bilimsel tanınırlığın zirvesi olarak kabul edilen Nobel Ödülü'ne ulaşma yolculuğu giderek uzuyor. Son veriler, ödül sahiplerinin neredeyse yüzde 50'sinin Nobel'e layık görülen keşiflerinden ödüle layık görüldükleri ana kadar yirmi yıldan fazla beklediklerini ortaya koyuyor.

Ortalama gecikme ya da 'Nobel gecikmesi', özellikle son on yılda ortalama 30 yıllık bir gecikme yaşayan kimya alanında önemli bir artış gösterdi.

Nature'de yayımlanan makaleye göre, Alfred Nobel'in vasiyetinde ödüllerin bir önceki yıl insanlığa en büyük faydayı sağlamış olanlara verilmesi gerektiği vurgulanmıştı. Ancak bu sadece birkaç kez gerçekleşti. 

Yirminci yüzyılın ilk yarısında Nobel Ödülü sahiplerinin 30'lu yaşlarında olması alışılmadık bir durum olsa da son derece nadirdi. Ödül sahiplerinin ödüllü araştırmaları ile Nobel almaları arasında geçen süre, 1960'lardan sonra daha belirgin bir artış göstererek yıllar içinde kademeli olarak arttı.

Aradaki farkın uzamasının olası nedenleri

Bu artan gecikmeye çeşitli faktörler katkıda bulunuyor olabilir. Olasılıklardan biri, her yıl artan buluş sayısının, ödüllerin tanınmayı hak eden kişi sayısına ayak uydurmasını zorlaştırması. Buna ek olarak, 'uyuyan güzellikler' olarak adlandırılan bazı çalışmaların önemi ancak yıllar veya on yıllar sonra fark edilebilir. Alternatif olarak, 'yıkıcı' bilimin ya da alanının paradigmasını değiştiren çalışmaların azalması, Nobel komitelerini geçmiş başarılara daha fazla odaklanmaya sevk ediyor olabilir.

 Kuralların yeniden değerlendirilmesi gerekli olabilir

Nobel'in tanınmasındaki artan boşluk, Nobel Komitesi'nin ölüm sonrası ödüllere karşı olan kuralı nedeniyle önemli bilim insanlarının ödülü kaçırmasına neden olabilir. Gecikmelerin uzaması eğilimi devam ederse, özellikle ölüm sonrası ödüllendirmeye ilişkin kuralların yeniden değerlendirilmesi, hak eden çalışmaların hak ettiği takdiri almasını sağlamak için gerekli olabilir.

Bazı araştırmacılar, COVID-19 salgını sırasında dünya çapında kullanılan mRNA aşılarının mucitlerinin, CRISPR-Cas9 sisteminin geliştirilmesinden sadece sekiz yıl sonra verilen 2020 Nobel Kimya Ödülü'ne benzer şekilde hızlı bir şekilde tanınabileceğini düşünüyor.

Kaynak: Basın Bülteni